เทคนิคการใช้งานรถดับเพลิง

เทคนิคการใช้งานรถดับเพลิง

ขอบเขต KM : การจัดการองค์ความรู้ด้านการใช้งานรถดับเพลิงของหน่วย รร.นร.

เป้าหมาย : เพื่อให้ข้าราชการแผนกขนส่งและดับเพลิง กบก.ฝบก.รร.นร. สามารถใช้งานรถดับเพลิงที่ได้รับการบรรจุในหน่วย รร.นร. เพื่อการฝึกตลอดจนการใช้งานเมื่อเกิดอัคคีภัยขึ้นในพื้นที่รับผิดชอบ

ตำแหน่งที่ติดตั้งอุปกรณ์ต่างๆ ในรถดับเพลิง

ตำแหน่งที่ติดตั้งแผงสวิตช์หลัก แผงควบคุมปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ และชุดสวิตช์ไซเรน

ตำแหน่งที่ติดตั้งอุปกรณ์ต่างๆ ประจำรถ

สวิตช์ต่างๆ และการทำงาน

แผงสวิตช์หลักข้างคนขับ

MAIN SWITCH ทำหน้าที่จ่ายกระแสไฟให้กับอุปกรณ์ต่างๆ
PTO ทำหน้าที่ตัด – ต่อปั๊มน้ำดับเพลิง โดยจะทำงานควบคู่กับคลัทช์รถยนต์
สวิตช์ไฟตู้เก็บอุปกรณ์ เป็นไฟส่องสว่างภายในตู้เก็บอุปกรณ์
STROBE LIGHT เป็นสวิตช์จ่ายไฟหลักให้กับชุดไฟวาบวับ (ไฟไซเรน)
สวิตช์ส่องสว่างด้านข้าง เป็นสวิตช์ปิด – เปิดไฟแสงสว่างด้านข้างของตัวรถ
สปอร์ตไลท์หลัง เป็นสวิตช์ปิด – เปิดไฟสปอร์ตไลท์ด้านท้ายรถ

ภาพแผงสวิตช์หลักข้างคนขับ

แผงควบคุมสวิตช์ไซเรน

สวิตช์หลัก เป็นสวิตช์สำหรับปิด – เปิดให้กระแสไฟจ่ายเข้าแผงสวิตช์ควบคุมไซเรน และใช้ปรับระดับความดังของสัญญาณเสียงไซเรน และไมโครโฟน
ไฟแสดงสถานการณ์ใช้งานไมโครโฟน เมื่อกดใช้งานไมโครโฟนไฟแสดงสถานะจะสว่างขึ้นเพื่อแสดงให้ทราบว่ากำลังใช้งานไมโครโฟนอยู่
สวิตช์เสียงไซเรน เป็นสวิตช์ปิด – เปิดใช้งานสัญญาณเสียงไซเรน โดยเลื่อนสวิตช์จากตำแหน่ง OFF ไปยังหมายเลขต่างๆ
สวิตช์เสียงอ๊อด ใช้กดเปิดเสียง (อ๊อด อ๊อด)
สวิตช์ PTT เป็นสวิตช์ที่ใช้กดเพื่อพูดสื่อสารกับบุคคลภายนอก (ไมโครโฟน)
สวิตช์สัญญาณเสียงที่ตั้งค่าไว้ ใช้ในการเลือกใช้งานเสียงสัญญาณที่ได้ตั้งค่าไว้
สวิตช์เลือกรูปแบบเสียงไซเรน ใช้ในการเลือกรูปแบบเสียงไซเรนตามที่กำหนด โดยการบิหมุน

ภาพแผงควบคุมสวิตช์ไซเรน

แผงควบคุมปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ

WATER LAVEL มาตรวัดน้ำ ใช้ในการตรวจสอบว่ามีปริมาณน้ำคงเหลืออยู่ภายในถังบรรจุน้ำดับเพลิงเท่าใด โดยจะแสดงให้ทราบจากจำนวนของดวงไฟที่สองสว่าง รายละเอียดตามตางราง

ไฟแสดงปริมาณน้ำงดับเพลิง	ปริมาณน้ำในถังบรรจุน้ำดับเพลิง
ไฟติด 4 ดวง	มีน้ำเต็มถัง (4,000 ลิตร)
ไฟติด 3 ดวง	มีน้ำ 3 ใน 4 ของความจุถัง (3,000 ลิตร)
ไฟติด 2 ดวง	มีน้ำ 1 ใน 2 ของความจุถัง (2,000 ลิตร)
ไฟติด 1 ดวง	มีน้ำ 1 ใน 4 ของความจุถัง (1,000 ลิตร)

สวิตช์ส่งน้ำเข้าชุดผสมโฟม ใช้ในการปิด – เปิดวาล์ว์เพื่อส่งน้ำจากถังบรรจุน้ำให้เข้าไปผสมกับโฟม (น้ำยาฟองกล) ภายในชุดผสมโฟม (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์ส่งน้ำขึ้นปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ ใช้ในการปิด – เปิดวาล์วเพื่อส่งน้ำจากปั๊มน้ำขึ้นไปยังปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์ปรับตั้งเปอร์เซ็นโฟม ใช้ในการปรับอัตราส่วนผสมของโฟมที่จะส่งเข้าไปผสมกับน้ำ
ในชุดผสมโฟมให้มีความหนาบางตามความต้องการ (สวิตช์กำหนดเปอร์เซ็นโฟมเป็น 1%, 3% และ 6%)
FOAM LEVEL มาตรวัดระดับโฟม (น้ำยาฟองกล) ใช้ในการตรวจสอบระดับโฟมที่มีอยู่ภายในถังบรรจุโฟม รายละเอียดตามตางราง (ถังบรรจุโฟมมีความจุ 500 ลิตร)

ไฟแสดงปริมาณโฟม	ปริมาณโฟมในถังบรรจุโฟม
ไฟติด 4 ดวง	มีโฟมเต็มถัง
ไฟติด 3 ดวง	มีโฟม 3 ใน 4 ของความจุถัง
ไฟติด 2 ดวง	มีโฟม 1 ใน 2 ของความจุถัง
ไฟติด 1 ดวง	มีโฟม 1 ใน 4 ของความจุถัง

สวิตช์สูบโฟมจากถัง ใช้เป็นสวิตช์ปิด – เปิดปั๊มสูบโฟมจากถังบรรจุโฟมส่งไปยังชุดผสมโฟม (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์หัวฉีดป้องกันตนเอง ใช้ในการเปิดวาล์วน้ำเพื่อส่งน้ำไปยังหัวฉีดน้ำป้องกันตนเอง
ที่ติดตั้งอยู่รอบๆ ตัวรถ (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์เร่งรอบไฟฟ้า ใช้ในการเร่ง หรือลดรอบเครื่องยนต์ (สวิตช์ที่มีเครื่องหมาย (+) เป็นการเร่งรอบเครื่องยนต์ สวิตช์ที่มีเครื่องหมาย (–) เป็นการลดรอบเครื่องยนต์)
มาตรวัดแรงดันน้ำ เป็นมาตรวัดที่แสดงให้ผู้ใช้งานทราบว่าแรงดันน้ำขณะที่ใช้งานอยู่
มีแรงดันเท่าใด
ไฟแสดงสถานการณ์ใช้งานปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ เมื่อกดสวิตช์เรียกใช้ปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ
ไฟแสดงสถานะจะกระพริบ เมื่อปืนฉีดน้ำน้ำบนหลังคาพร้อมใช้งานไฟแสดงสถานะจะหยุดกระพริบ
โดยปากกระบอกปืนฉีดน้ำจะทำมุม 45 องศากับแนวราบ และอยู่ที่ทิศ 10 นาฬิกาจากแนวหัวรถ
สวิตช์เรียกใช้ปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ เป็นสวิตช์สำหรับเปิดใช้งานปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ โดยการดันสวิตช์ไปด้านหน้าเมื่อต้องการใช้งานปืนฉีดน้ำ และดันสวิตช์ไปด้านหลังเมื่อต้องการเก็บปืนฉีดน้ำเข้าที่

ภาพสวิตช์เรียกใช้งานปืนฉีดน้ำบนหลังคา

คันบังคับปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ ใช้ในการควบคุมปืนฉีดน้ำให้หมุนไปยังทิศทางที่ต้องการ และใช้ในการปรับองศาของการฉีดน้ำสูง – ต่ำตามที่ต้องการ

ภาพแผงควบคุมปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ

แผงควบคุมท้ายรถ

WATER LAVEL มาตรวัดระดับน้ำ ใช้ในการตรวจสอบว่ามีปริมาณน้ำคงเหลืออยู่ภายในถังบรรจุน้ำดับเพลิงเท่าใด โดยจะแสดงให้ทราบจากจำนวนของดวงไฟที่สองสว่าง รายละเอียดตามตางราง

ไฟแสดงปริมาณน้ำในถังดับเพลิง	ปริมาณน้ำในถังดับเพลิง
ไฟติด 4 ดวง	มีน้ำเต็มถัง (4,000 ลิตร)
ไฟติด 3 ดวง	มีน้ำ 3 ใน 4 ของความจุถัง (3,000 ลิตร)
ไฟติด 2 ดวง	มีน้ำ 1 ใน 2 ของความจุถัง (2,000 ลิตร)
ไฟติด 1 ดวง	มีน้ำ 1 ใน 4 ของความจุถัง (1,000 ลิตร)

มาตรวัดแรงดูด ใช้ในการตรวจสอบแรงดูดของปั๊มน้ำ ที่ใช้ในการสูบน้ำจากแหล่งน้ำ
ตามธรรมชาติ
มาตรวัดแรงดันสูง ใช้ในการตรวจสอบแรงดันน้ำ เมื่อใช้งานชุดปั๊มฉีดน้ำแรงดันสูง
ในการดับเพลิง
มาตรวัดแรงดันปกติ ใช้ในการตรวจสอบแรงดันน้ำ เมื่อใช้งานรถดับเพลิงตามปกติ
มาตรวัดชั่วโมงการทำงานของปั๊มน้ำ ใช้ในการตรวจสอบชั่วโมงการทำงานของปั๊มน้ำเพื่อ
การปรนนิบัติบำรุงตามระยะเวลาของการใช้งาน
สวิตช์ส่งน้ำขึ้นปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ ใช้ในการปิด – เปิดวาล์วเพื่อส่งน้ำจากปั๊มน้ำขึ้นไปยังปืนฉีดน้ำบนหลังคารถ (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
FOAM LEVEL มาตรวัดระดับโฟม (น้ำยาฟองกล) ใช้ในการตรวจสอบว่ามีปริมาณโฟม
คงเหลืออยู่ภายในถังบรรจุโฟมเท่าใด โดยจะแสดงให้ทราบจากจำนวนของดวงไฟที่สองสว่าง รายละเอียดตามตางราง

ไฟแสดงปริมาณโฟม	ปริมาณโฟมในถังบรรจุโฟม
ไฟติด 4 ดวง	มีโฟมเต็มถัง
ไฟติด 3 ดวง	มีโฟม 3 ใน 4 ของความจุถัง
ไฟติด 2 ดวง	มีโฟม 1 ใน 2 ของความจุถัง
ไฟติด 1 ดวง	มีโฟม 1 ใน 4 ของความจุถัง

มาตรวัดความเร็วรอบปั๊มน้ำ ใช้ในการตรวจสอบความเร็วรอบของปั๊มน้ำ
ขั้วต่อจอยสติกควบคุมปืนฉีดน้ำ ใช้ในการควบคุมปืนฉีดน้ำดับเพลิงบนหลังคารถจากผู้ควบคุมทางท้ายรถดับเพลิง
สวิตช์ส่งน้ำเข้าชุดผสมโฟม ใช้ในการปิด – เปิดวาล์ว์เพื่อส่งน้ำจากถังบรรจุน้ำให้เข้าไปผสมกับโฟม (น้ำยาฟองกล) ภายในชุดผสมโฟม (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์ปรับตั้งเปอร์เซ็นโฟม ใช้ในการปรับอัตราส่วนผสมของโฟมที่จะส่งเข้าไปผสมกับน้ำในชุดผสมโฟมให้มีความหนาบางตามความต้องการ
สวิตช์เร่งรอบไฟฟ้า ใช้ในการเร่ง หรือลดรอบเครื่องยนต์ (กดที่สวิตช์ที่มีเครื่องหมาย (+) เป็นการเร่งรอบเครื่องยนต์ กดที่สวิตช์ที่มีเครื่องหมาย (–) เป็นการลดรอบเครื่องยนต์)
สวิตช์ปรับตั้งแรงดันน้ำอัตโนมัติ ภายในชุสวิตช์ปรับตั้งแรงดันน้ำจะมีสวิตช์ 2 ตัว

สวิตช์แบบบิดหมุน เป็นสวิตช์ที่มีไว้เพื่อปรับตั้งค่าแรงดันน้ำดับเพลิงตามความต้องการของผู้ใช้งาน
แบบกดสีเขียว เป็นสวิตช์เร่งรอบอัตโนมัติ ทำหน้าที่ควบคุมแรงดันน้ำดับเพลิงที่ผู้ใช้งานได้ปรับตั้งไว้ในข้อ 1) ให้คงที่อยู่ตลอดเวลาโดยการปรับเพิ่มรอบเครื่องยนต์โดยอัตโนมัติ เมื่อจำนวนท่อทางส่งน้ำดับเพลิงที่ใช้งานเพิ่มขึ้น และลดรอบเครื่องยนต์ลงโดยอัตโนมัติ เมื่อจำนวนท่อทางส่งน้ำดับเพลิงลดลง โดยที่ผู้ใช้งานไม่ต้องใช้คันเร่งท้ายรถในการปรับเพิ่มหรือลดรอบเครื่องยนต์

สวิตช์หลัก เป็นสวิตช์ที่ทำหน้าที่จ่ายกระแสไฟให้กับสวิตช์ต่างๆ ภายในแผงควบคุมท้ายรถ (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์หัวฉีดน้ำป้องกันตนเอง ทำหน้าที่เปิดวาล์วส่งน้ำไปยังหัวฉีดต่างๆ ซึ่งติดตั้งอยู่รอบๆ ตัวรถเพื่อฉีดน้ำป้องกันอันตรายจากไฟที่จะลุกลามมายังตัวรถ (สวิตช์สีแดงปิด สีเขียวเปิด)
สวิตช์สูบโฟมจากถัง ใช้เป็นสวิตช์ปิด – เปิดปั๊มสูบโฟมจากถังบรรจุโฟมส่งไปยังชุดผสมโฟม (สวิตช์สีแดงปิด สีเหลืองเปิด)

ภาพแผงควบคุมท้ายรถ

วาล์วต่าง ๆ

การใช้งานรถดับเพลิง

สตาร์ทเครื่องยนต์ กดเปิด MAIN SWITCH ที่แผงสวิตช์ข้างคนขับ

เมื่อขับรถไปถึงที่หมาย จอดรถในจุดที่ปลอดภัย ดึงเบรกมือทุกครั้ง

ข้อควรระวัง 1) อย่าจอดรถในที่พื้นอ่อนนิ่ม เพราะอาจจะทำให้ล้อรถจมได้

2) หลีกเลี่ยงการจอดรถบนเชิงลาด หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ควรทำการหนุนล้อ

3) ควรเลือกจุดจอดที่รถสามารถเคลื่อนที่ออกไปได้ทันทีหากมีกรณีที่อาจจะไม่ปลอดภัย

4) เมื่อจะใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ในการดับเพลิง จะต้องเบรกมือทุกครั้ง หากไม่ดึงเบรกมือระบบจะไม่จ่ายกระแสไฟให้กับเครื่องมือและอุปกรณ์ ทำให้ไม่สามารถใช้งานได้

เหยียบแป้นกดคลัทช์ให้สุดระยะ
กดเปิดสวิตช์ PTO บนแผงสวิชต์ด้านข้างคนขับ เพื่อเข้าเกียร์ปั๊ม (PUMP PTO) รอจนกว่าไฟแสดงสถานะว่าปั๊มน้ำพร้อมใช้งานติด (ไฟสีเขียวที่สวิตช์ติด) หรือรอประมาณ 3 วินาที

ข้อควรระวัง การเดินปั๊มสูบน้ำ (ปั๊ม PTO) ตัวเปล่าโดยที่ยังไม่ได้เปิดวาล์วให้น้ำในถังเก็บเข้าปั๊มได้ไม่เกิน 2 นาที หากเดินปั๊มตัวเปล่านานกว่านี้ อาจจะทำให้ปั๊มได้รับความเสียหายได้

ค่อย ๆ ปล่อยแป้นกดคลัทช์ช้า ๆ จนสุดระยะ
ลงจากรถเพื่อไปกดเปิดสวิตช์หลักที่แผงควบคุมท้ายท้ายรถดับเพลิง (กดสวิตช์สีเขียว)

เปิดวาล์วส่งน้ำจากถังน้ำดับเพลิงเข้าปั๊มน้ำดับเพลิง โดยการหมุนวงล้อเปิดวาล์วน้ำสีดำในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา

เร่งรอบเครื่องยนต์ให้มีความเร็วระหว่าง 1,200 – 1,500 รอบ/นาที โดยการหมุนคันเร่งด้านท้ายรถทวนเข็มนาฬิกา

ตรวจดูมาตรวัดแรงดัน ให้แรงดันน้ำอยู่ที่ 3 บาร์
เปิดวาล์วส่งน้ำวนกลับถังบรรจุน้ำดับเพลิง โดยการยกคันโยกเปิดวาล์ว (สีแดง) ด้านซ้ายสุดขึ้น และปิดวาล์วส่งน้ำวนกลับถังทันทีเมื่อมีน้ำออกจากปืนฉีดน้ำแล้ว

ข้อควรทราบ 1) หากไม่เปิดวาล์วส่งน้ำวนกลับถังในขณะที่น้ำยังไม่ออกจากปืนฉีดน้ำอาจจะทำให้ใบพัดภายในปั๊มน้ำได้รับความเสียหายได้

2) หากไม่ปิดวาล์วส่งน้ำวนกลับถังภายหลังจากที่น้ำออกจากปืนฉีดน้ำแล้ว จะมีผลทำให้ประสิทธิภาพในการทำงานของปั๊มน้ำลดลง เป็นผลความแรง และระยะในการฉีดน้ำลดลงไปด้วย

เปิดวาล์วท่อส่งน้ำดับเพลิง โดยพิจารณาจากสถานที่เกิดเหตุว่าอยู่ทางด้านกราบขวา หรือกราบซ้ายของรถดับเพลิง การเปิดวาล์วท่อส่งน้ำดับเพลิงใช้วิธีการหมุนวาล์วสีเขียวทวนเข็มนาฬิกา (ท่อทางส่งน้ำดับเพลิงมีจำนวน 4 ท่อ ส่งน้ำออกด้านซ้าย และขวา ด้านละ 2 ท่อ)

ปิดวาล์วระบายน้ำทิ้ง (ยกคันโยกขึ้นให้ทำมุม 90 องศากับแนวท่อน้ำทิ้ง)

เร่งเครื่องยนต์ให้ได้กำลังดันน้ำตามที่ต้องการ โดยการหมุนคันเร่งด้านท้ายรถทวนเข็มนาฬิกา (กำลังดันน้ำต้องไม่เกิน 10บาร์ หรือรอบเครื่องยนต์ต้องไม่เกิน 3,000 รอบ/นาที เนื่องจากสายส่งน้ำดับเพลิงมีขีดจำกัดในการทนต่อแรงดันน้ำ หากใช้แรงดันน้ำมากกว่านี้อาจจะทำให้สายส่งน้ำดับเพลิงแตกได้)